วิธีคำนวณพื้นที่โฉนดที่ดิน แจกสูตรคำนวณง่ายๆ ด้วยตัวเอง

การประเมินมูลค่าที่ดินเบื้องต้นเป็นสิ่งสำคัญ ไม่ว่าจะเพื่อการซื้อขาย, การวางแผนก่อสร้าง หรือการขอสินเชื่อ การไม่รู้วิธีคำนวณพื้นที่โฉนดอาจทำให้เสียเปรียบหรือประเมินหลักทรัพย์ต่ำเกินไป การคำนวณพื้นที่ได้ด้วยตัวเองช่วยให้วางแผนการเงินได้แม่นยำขึ้น วันนี้ “เพื่อนแท้เงินด่วน” จะพาไปทำความรู้จักกับวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดที่ดินแบบง่ายๆ พร้อมสูตรที่นำไปใช้ได้จริง เพื่อให้คุณเข้าใจมูลค่าของสินทรัพย์ในมืออย่างชัดเจน

เข้าใจหน่วยวัดที่ดินพื้นฐาน (ไร่-งาน-ตารางวา) ก่อนเริ่มคำนวณ

ก่อนที่จะไปดูวิธีคำนวณพื้นที่โฉนด สิ่งสำคัญคือการทำความเข้าใจหน่วยวัดที่ดินของไทย (ไร่, งาน, ตารางวา) ให้แม่นยำเสียก่อน เพราะเป็นพื้นฐานในการประเมินราคาทั้งหมด การเข้าใจหน่วยผิดพลาด อาจหมายถึงการประเมินมูลค่าผิด ซึ่งส่งผลร้ายแรงในธุรกรรมการเงิน

1 ไร่ มีกี่งาน?

หน่วยที่ดินที่ใหญ่ที่สุดที่นิยมใช้ในไทยคือ “ไร่” โดยเป็นหน่วยวัดที่ใช้กันมาแต่โบราณ และยังคงเป็นมาตรฐานในเอกสารสิทธิ์ที่ดินทุกวันนี้

• 1 ไร่ = 4 งาน

1 งาน มีกี่ตารางวา?

“งาน” เป็นหน่วยที่ย่อยลงมาจากไร่ เพื่อใช้เรียกพื้นที่ในขนาดที่เล็กลงมา ทำให้การระบุขนาดที่ดินที่ไม่เต็มไร่ทำได้ง่ายขึ้น การคำนวณหน่วย “งาน” ผิดพลาด อาจทำให้การประเมินมูลค่าหลักประกันคลาดเคลื่อน ส่งผลต่อวงเงินกู้ หรือการวางแผนไถ่ถอนก่อน สัญญาขายฝากหมดอายุ

• 1 งาน = 100 ตารางวา

1 ตารางวา มีกี่ตารางเมตร?

“ตารางวา” เป็นหน่วยที่เล็กที่สุดในระบบ ไร่-งาน-ตารางวา และมักใช้เทียบเคียงกับหน่วยสากลคือ “ตารางเมตร” เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนขึ้น โดยเฉพาะในการคำนวณราคาซื้อขายที่ดินในเขตเมือง หรือการคำนวณพื้นที่ใช้สอยสิ่งปลูกสร้าง

• 1 ตารางวา = 4 ตารางเมตร (มาจาก 1 วา = 2 เมตร; ดังนั้น 1 ตารางวา = 2 เมตร x 2 เมตร)

สรุปตารางเทียบหน่วยวัดที่ดิน

เพื่อให้เห็นภาพชัดเจนและง่ายต่อการนำไปใช้ สามารถสรุปความสัมพันธ์ของหน่วยวัดที่ดินได้ดังตารางนี้

หน่วยวัด	เทียบเท่า “งาน”	เทียบเท่า “ตารางวา”	เทียบเท่า “ตารางเมตร”
1 ไร่	4 งาน	400 ตารางวา	1,600 ตารางเมตร
1 งาน	–	100 ตารางวา	400 ตารางเมตร
1 ตารางวา	–	–	4 ตารางเมตร

วิธีคำนวณพื้นที่โฉนดที่ดินด้วยตัวเอง ทำได้กี่แบบ?

เมื่อเราเข้าใจหน่วยวัดพื้นฐานแล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการหาพื้นที่จริง วิธีคำนวณพื้นที่โฉนด ด้วยตัวเองสามารถแบ่งได้เป็น 2 แบบหลัก ขึ้นอยู่กับข้อมูลที่เรามี

1. คำนวณจาก “รูปทรง” ของที่ดิน วิธีนี้เหมาะสำหรับกรณีที่เรารู้ความยาวของด้านต่างๆ ของที่ดินอยู่แล้ว (เช่น จากการวัดพื้นที่จริง หรือจากเอกสารเดิม)
2. คำนวณจาก “แผนที่ในโฉนด” วิธีนี้ใช้ในกรณีที่เราไม่รู้ความยาวด้านจริง แต่มีเอกสารโฉนดที่ดินอยู่ในมือ โดยเราจะใช้ “มาตราส่วน” ที่ระบุในโฉนดมาคำนวณหาความยาวจริงก่อน

แบบที่ 1: คำนวณพื้นที่จากรูปทรงของที่ดิน (กรณีรู้ความยาวด้าน)

นี่คือวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดที่ได้รับความนิยมที่สุด โดยอาศัยการแบ่งที่ดินของเราให้เป็นรูปทรงเรขาคณิตพื้นฐาน แล้วจึงใช้สูตรในการคำนวณหาพื้นที่ของแต่ละส่วนมารวมกัน

การคำนวณพื้นที่สี่เหลี่ยมจัตุรัส หรือสี่เหลี่ยมผืนผ้า (สูตร: กว้าง x ยาว)

ที่ดินรูปทรงสี่เหลี่ยมที่ทุกด้านตั้งฉากกัน (มุม 90 องศา) ถือเป็นรูปทรงที่คำนวณง่ายที่สุด

• สูตร พื้นที่ = ความกว้าง x ความยาว
• ตัวอย่าง ที่ดินกว้าง 20 วา และยาว 30 วา
  • พื้นที่ = 20 x 30 = 600 ตารางวา
  • (หากต้องการแปลงเป็นไร่: 600 / 400 = 1.5 ไร่ หรือ 1 ไร่ 2 งาน)

การคำนวณพื้นที่สามเหลี่ยม (สูตร: 1/2 x ฐาน x สูง)

ที่ดินรูปสามเหลี่ยม หรือที่ดินที่จำเป็นต้องแบ่งพื้นที่เป็นสามเหลี่ยมเพื่อคำนวณ จะต้องทราบความยาวฐานและความสูง (เส้นที่ลากจากมุมยอดมาตั้งฉากกับฐาน)

• สูตร พื้นที่ = 0.5 x ฐาน x ความสูง
• ตัวอย่าง ที่ดินสามเหลี่ยมมีฐานยาว 40 เมตร และสูง 30 เมตร
  • พื้นที่ = 0.5 x 40 x 30 = 600 ตารางเมตร
  • (หากต้องการแปลงเป็นตารางวา: 600 / 4 = 150 ตารางวา)

การคำนวณพื้นที่สี่เหลี่ยมด้านไม่เท่า

ในความเป็นจริง ที่ดินส่วนใหญ่มักเป็นสี่เหลี่ยมที่ “ไม่” เป็นมุมฉาก หรือที่เรียกว่าสี่เหลี่ยมด้านไม่เท่า ซึ่งวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดสำหรับรูปทรงนี้ต้องใช้ความระมัดระวังเป็นพิเศษ

วิธีที่ 1: การหาค่าเฉลี่ย (กรณีสี่เหลี่ยมคางหมู)

หากที่ดินเป็นสี่เหลี่ยมคางหมู (มีด้านขนานกัน 1 คู่)

• สูตร พื้นที่ = 0.5 x (ผลบวกของด้านคู่ขนาน) x ความสูง (ระยะห่างระหว่างด้านคู่ขนาน)

วิธีที่ 2: การแบ่งเป็นสามเหลี่ยม 2 รูป (สูตร Heron)

วิธีนี้แม่นยำที่สุดสำหรับสี่เหลี่ยมด้านไม่เท่าใดๆ คือการลากเส้นทแยงมุม 1 เส้น เพื่อแบ่งสี่เหลี่ยมเป็นสามเหลี่ยม 2 รูป (A และ B) จากนั้นคำนวณพื้นที่สามเหลี่ยมแต่ละรูปโดยใช้ “สูตรของเฮรอน” (Heron’s Formula) ซึ่งใช้ในกรณีที่เรารู้ความยาวด้านทั้ง 3 ด้าน (a, b, c)

1. หาค่า S (ครึ่งหนึ่งของเส้นรอบรูปสามเหลี่ยม): s = (a+b+c)2
2. สูตรพื้นที่สามเหลี่ยม: พื้นที่ = s(s-a)(s-b)(s-c)
3. นำพื้นที่สามเหลี่ยม A และ B มารวมกัน

การคำนวณพื้นที่หลายเหลี่ยม

สำหรับที่ดินที่มีรูปทรงซับซ้อน เช่น ห้าเหลี่ยม หกเหลี่ยม หรือมีเว้าแหว่งมาก วิธีที่ดีที่สุดคือการ “แบ่งพื้นที่” ออกเป็นรูปทรงเรขาคณิตพื้นฐานย่อยๆ (สามเหลี่ยมและสี่เหลี่ยม)

1. วาดแผนผังที่ดินคร่าวๆ
2. ลากเส้นแบ่งพื้นที่ภายในเป็นรูปสามเหลี่ยมและสี่เหลี่ยมให้ได้มากที่สุด
3. คำนวณพื้นที่ย่อยแต่ละส่วนโดยใช้สูตรข้างต้น (สี่เหลี่ยมผืนผ้า, สามเหลี่ยม, หรือสูตรเฮรอนหากจำเป็น)
4. นำพื้นที่ย่อยทั้งหมดมารวมกัน

แบบที่ 2: วิธีคำนวณพื้นที่จาก “แผนที่ในโฉนด” (ต้องใช้มาตราส่วน)

ในกรณีที่คุณมีเพียงโฉนดที่ดิน (น.ส. 4) และต้องการทราบขนาดพื้นที่โดยประมาณวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดรูปแบบนี้จำเป็นต้องใช้ “มาตราส่วน” ที่ระบุไว้บนหัวกระดาษของโฉนด

มาตราส่วนในโฉนดที่ดิน คืออะไร? (เช่น 1:4000, 1:1000)

“มาตราส่วน” (Scale) คือ อัตราส่วนที่ใช้ย่อขนาดของพื้นที่จริง ลงมาแสดงในแผนที่บนโฉนด ความหมายของมาตราส่วน เช่น:

• มาตราส่วน 1:4000 (พบบ่อยในโฉนดต่างจังหวัดหรือที่ดินแปลงใหญ่)

หมายความว่า ระยะ 1 หน่วย บนแผนที่ = ระยะ 4,000 หน่วย ในพื้นที่จริง
เช่น 1 มิลลิเมตร (บนโฉนด) = 4,000 มิลลิเมตร (ในพื้นที่จริง)
หรือ 1 เซนติเมตร (บนโฉนด) = 4,000 เซนติเมตร (ในพื้นที่จริง)

• มาตราส่วน 1:1000 (พบบ่อยในโฉนดที่ดินในเมือง หรือแปลงเล็ก)

หมายความว่า ระยะ 1 หน่วย บนแผนที่ = ระยะ 1,000 หน่วย ในพื้นที่จริง
เช่น 1 มิลลิเมตร (บนโฉนด) = 1,000 มิลลิเมตร (ในพื้นที่จริง)

อุปกรณ์ที่ต้องเตรียม (ไม้บรรทัด, เครื่องคิดเลข)

การคำนวณด้วยวิธีนี้ต้องอาศัยความแม่นยำสูง อุปกรณ์ที่ต้องใช้จึงเรียบง่ายแต่ต้องเที่ยงตรง:

1. ไม้บรรทัด ควรใช้ไม้บรรทัดที่มีสเกล “มิลลิเมตร” (mm) ที่ชัดเจนและเที่ยงตรง (ไม้บรรทัดเหล็กหรือไม้บรรทัดสเกลสำหรับงานวิศวกรรมจะดีที่สุด)
2. เครื่องคิดเลข สำหรับการคูณตัวเลขมาตราส่วนและคำนวณพื้นที่
3. กระดาษทด สำหรับวาดแผนผังและจดระยะ

ขั้นตอนการวัดระยะจริงจากโฉนด (เช่น 1:4000 หมายถึง 1 มม. ในโฉนด = 4000 มม. หรือ 4 เมตร ในพื้นที่จริง)

นี่คือขั้นตอนสำคัญของวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดจากแผนที่

1. 1. ตรวจสอบมาตราส่วน ดูที่มุมของแผนที่ในโฉนดว่าระบุมาตราส่วนเท่าใด (สมมติว่าเป็น 1:4000)
   2. เลือกหน่วยวัด เพื่อความแม่นยำ แนะนำให้วัดเป็น “มิลลิเมตร” (mm)

• แปลงค่ามาตราส่วน

1. 1. • 1:4000 หมายถึง 1 มม. (บนโฉนด) = 4,000 มม. (ในพื้นที่จริง)
      • เนื่องจาก 1,000 มม. = 1 เมตร
      • ดังนั้น 4,000 มม. = 4 เมตร

• สรุปง่ายๆ (มาตราส่วน 1:4000): 1 มิลลิเมตร ที่วัดได้บนโฉนด = 4 เมตร ในพื้นที่จริง

1. วัดระยะบนโฉนด ใช้ไม้บรรทัดวัดความยาวของแต่ละด้านของรูปที่ดินในโฉนดเป็นมิลลิเมตร
2. แปลงเป็นระยะจริง นำค่าที่วัดได้ (มม.) มาคูณ 4 (หากเป็นมาตราส่วน 1:4000) เพื่อให้ได้ความยาวจริงในหน่วย “เมตร”

• ตัวอย่าง วัดด้านทิศเหนือได้ 12 มม. ระยะจริงคือ 12 x 4 = 48 เมตร

นำระยะจริงที่ได้ไปคำนวณหาพื้นที่

หลังจากที่เราวัดระยะจริงของทุกด้าน (ในหน่วย “เมตร”) จากโฉนดได้แล้ว ขั้นตอนต่อไปคือการนำระยะเหล่านั้นมาคำนวณหาพื้นที่ โดยใช้สูตรเดียวกับ “แบบที่ 1”

1. 1. วัดระยะทุกด้าน ใช้ไม้บรรทัดวัดทุกด้านของที่ดินในโฉนด (เป็น มม.) และแปลงเป็น “เมตร” จริง (เช่น x4 สำหรับ 1:4000)
   2. ระบุรูปทรง ดูว่าที่ดินเป็นรูปทรงอะไร (สี่เหลี่ยม, สามเหลี่ยม, หรือหลายเหลี่ยม)

• ใช้สูตรคำนวณ

1. 1. • ตัวอย่าง (ที่ดินสี่เหลี่ยมผืนผ้า มาตราส่วน 1:4000):
        • วัดด้านกว้างได้ 15 มม. (เท่ากับ 15 x 4 = 60 เมตร)
        • วัดด้านยาวได้ 20 มม. (เท่ากับ 20 x 4 = 80 เมตร)
        • พื้นที่ = กว้าง x ยาว = 60 ม. x 80 ม. = 4,800 ตารางเมตร

• แปลงกลับเป็นหน่วยไทย (ไร่-งาน-ตารางวา)

1. • 4,800 ตารางเมตร / 4 (เพื่อเป็นตารางวา) = 1,200 ตารางวา
   • 1,200 ตารางวา / 400 (เพื่อเป็นไร่) = 3 ไร่
   • สรุป: ที่ดินแปลงนี้มีขนาด 3 ไร่ 0 งาน 0 ตารางวา

เครื่องมือช่วยคำนวณพื้นที่ที่ดิน (โปรแกรมและแอปพลิเคชัน)

ในยุคดิจิทัล หากวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดด้วยมือมีความซับซ้อนเกินไป เราสามารถใช้เทคโนโลยีเข้าช่วยเพื่อความสะดวกรวดเร็วได้ แม้ว่าผลลัพธ์จะเป็นเพียงการประมาณการก็ตาม

โปรแกรมคำนวณและแปลงหน่วยออนไลน์

เว็บไซต์หลายแห่งมีเครื่องมือช่วย “แปลงหน่วย” ที่ดินอัตโนมัติ (เช่น เว็บไซต์ของกรมที่ดิน หรือเว็บคำนวณทั่วไป) เครื่องมือเหล่านี้ไม่ได้ช่วย “วัด” พื้นที่ แต่ช่วยในขั้นตอนสุดท้าย คือเมื่อคุณได้พื้นที่เป็นตารางเมตร หรือ ตารางวา แล้ว แต่ไม่แน่ใจว่าจะแปลงเป็น ไร่-งาน-วา อย่างไร เพียงกรอกตัวเลขลงไป โปรแกรมก็จะแปลงค่าให้ทันที

แอปพลิเคชันวัดที่ดิน

อีกหนึ่งเครื่องมือที่ทรงพลังมากในปัจจุบัน คือการใช้แอปพลิเคชันแผนที่ เช่น Google Maps หรือแอปพลิเคชันรังวัดที่ดินโดยเฉพาะ

• Google Maps

ในคอมพิวเตอร์: คลิกขวาที่จุดเริ่มต้นบนแผนที่ > เลือก “วัดระยะทาง” (Measure distance) > คลิกไปตามขอบเขตที่ดินจนครบรอบ จุดสุดท้ายให้คลิกกลับมาที่จุดเริ่มต้น Google Maps จะแสดง “พื้นที่ทั้งหมด” (Total area) เป็นตารางเมตร (m²)

• แอปพลิเคชันเฉพาะทาง (เช่น Ling, GPS Fields Area Measure)

แอปเหล่านี้ถูกออกแบบมาสำหรับวัดที่ดินโดยเฉพาะ สามารถเดินไปรอบๆ ที่ดินจริงแล้วปักหมุด หรือใช้นิ้วลากบนภาพถ่ายดาวเทียมเพื่อคำนวณพื้นที่ได้ทันที และมักจะแปลงหน่วยเป็น ไร่-งาน-วา ให้โดยอัตโนมัติ

ข้อควรระวัง การวัดจากภาพถ่ายดาวเทียมเป็นการประมาณการที่มีประโยชน์ แต่ไม่สามารถใช้อ้างอิงทางกฎหมายได้ ความแม่นยำขึ้นอยู่กับความชัดเจนของภาพถ่ายและตำแหน่ง GPS

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับวิธีคำนวณพื้นที่โฉนด

1. 1 ไร่ มีกี่ตารางวา?

1 ไร่ เท่ากับ 4 งาน และ 1 งาน เท่ากับ 100 ตารางวา ดังนั้น 1 ไร่ จะเท่ากับ 4 x 100 = 400 ตารางวา

2. คำนวณพื้นที่สี่เหลี่ยมคางหมูทำอย่างไร?

สี่เหลี่ยมคางหมูคือสี่เหลี่ยมที่มีด้านขนานกัน 1 คู่ (เรียกว่า ฐาน) ใช้สูตร

• พื้นที่ = 0.5 x (ผลบวกของความยาวด้านคู่ขนาน) x ความสูง
• (ความสูง คือ ระยะห่างที่ตั้งฉากระหว่างด้านคู่ขนานทั้งสอง)

3. ถ้าไม่รู้ความยาวด้านเลย จะวัดที่ดินได้อย่างไร?

มี 2 วิธีหลัก ดังนี้

• ใช้มาตราส่วนในโฉนด ตามวิธีที่อธิบายใน “แบบที่ 2” โดยใช้ไม้บรรทัดวัดระยะบนแผนที่โฉดนแล้วคูณด้วยมาตราส่วน (เช่น 1:4000)
• ใช้แอปพลิเคชัน เช่น Google Maps ในการวาดขอบเขตที่ดินเพื่อคำนวณพื้นที่ (ตามที่อธิบายในหัวข้อเครื่องมือ)

ทั้งสองวิธีนี้จำเป็นมากในสถานการณ์เร่งด่วน หากคุณกำลังเผชิญหน้ากับ สัญญาขายฝากหมดอายุ และต้องการประเมินมูลค่าทรัพย์สินทันที

4. มาตราส่วนในโฉนด 1:1000 หมายความว่าอะไร?

หมายความว่า ระยะ 1 หน่วยที่วัดได้บนแผนที่ (เช่น 1 มิลลิเมตร) จะเท่ากับระยะ 1,000 หน่วยในพื้นที่จริง (1,000 มิลลิเมตร หรือ 1 เมตร) มาตราส่วนนี้มักใช้กับที่ดินในเขตเมืองที่มีขนาดเล็ก การคำนวณจึงต้องแม่นยำสูง เพราะความผิดพลาดเพียงเล็กน้อยอาจทำให้มูลค่าต่างกันมาก

5. การคำนวณพื้นที่จากโฉนด เทียบกับ การรังวัดจริง แบบไหนแม่นยำกว่า?

การรังวัดจริง โดยเจ้าหน้าที่จากกรมที่ดิน (เรียกว่า “การรังวัดสอบเขต”) มีความแม่นยำสูงสุดและถือเป็นข้อยุติทางกฎหมาย เพราะใช้เครื่องมือสำรวจ (Surveying equipment) ที่แม่นยำสูงในการกำหนดหมุดเขตที่ดินจริง ส่วนวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดด้วยไม้บรรทัดเป็นเพียง “การประมาณการ” เบื้องต้นเท่านั้น

สรุปบทความ

การทราบวิธีคำนวณพื้นที่โฉนดช่วยให้เจ้าของที่ดินสามารถประเมินมูลค่าสินทรัพย์ของตนเองได้อย่างชัดเจน ไม่ว่าจะเพื่อการซื้อขาย หรือการวางแผนใช้ประโยชน์ที่ดิน และที่สำคัญคือการใช้เป็นหลักประกันในการขอสินเชื่อ เมื่อต้องการใช้ที่ดินเป็นหลักประกัน “เพื่อนแท้ เงินด่วน” ช่วยให้การไถ่ถอนจำนอง หรือขอสินเชื่อใหม่เป็นเรื่องง่าย ไม่ต้องกังวลเรื่องดอกเบี้ยจำนองที่สูงเกินจริง เราให้วงเงินสูงสุดถึง 130% ของราคาประเมิน โดยไม่ต้องเสียเวลาไปจดจำนองที่กรมที่ดิน ช่วยให้คุณเข้าถึงแหล่งเงินทุนได้อย่างรวดเร็วและเป็นธรรม