ส.ป.ก. โครงการปฏิรูปที่ดินเพื่อการปฏิรูปในประเทศไทย ยึดมั่นในคำมั่นสัญญาในการให้อำนาจแก่เกษตรกรผู้ไร้ที่ดินทำกินและแก้ไขปัญหาความยากจนในชนบท เพื่อแจกจ่ายที่ดินของรัฐที่ไม่ได้ใช้ประโยชน์หรือไม่ได้ใช้ประโยชน์ให้กับเกษตรกรและครอบครัวที่มีสิทธิ์
ที่ดิน ส.ป.ก. คืออะไร
ที่ดิน ส.ป.ก. หมายถึง ที่ดินเพื่อเกษตรกรรมที่รัฐทำการจัดสรรให้กับเกษตรกร มีการนำมาใช้ในการปฏิรูปเพื่อเพิ่มประโยชน์ทางด้านเกษตรกรรม และการปรับปรุงทั้งในเรื่องของสิทธิและการถือครองที่ดินเพื่อให้เกิดประโยชน์สูงสุดในการเลี้ยงชีพเกษตรกรรม การปฏิรูปนี้อาจเกี่ยวข้องกับการปรับปรุงสิทธิการถือครองที่ดิน เป็นต้น และเน้นการจัดเรื่องที่อยู่อาศัยในพื้นที่ดินเพื่อให้เหมาะสมกับการเกษตรกรรม
รัฐจะเข้ามามีบทบาทในการจัดหาที่ดิน ไม่ว่าจะเป็นที่ดินของรัฐหรือที่ดินที่รัฐได้ทำการซื้อ หรือจัดเก็บคืนจากเจ้าของที่ดินซึ่งไม่ได้นำมาใช้ประโยชน์ในที่ดินนั้นเอง หรือมีการใช้ที่ดินเกินกว่าสิทธิที่กำหนดตามกฎหมาย เพื่อทำการจัดให้เป็นของเกษตรกรที่ไม่มีที่ดินส่วนตัวหรือเกษตรกรที่มีที่ดินเพียงพอไม่สำหรับการอยู่อาศัยและการพัฒนาอาชีพในด้านเกษตรกรรม
รัฐอาจให้สิทธิในการเช่าซื้อหรือเช่าที่ดินแก่เกษตรกรเพื่อเป็นการส่งเสริมให้พัฒนาอาชีพเกษตรกรรม ปรับปรุงทรัพยากรและปัจจัยการผลิต รวมถึงกระบวนการผลิตและการจำหน่ายเพื่อเพิ่มผลผลิตในพื้นที่นั้น หลักการหลักคือ “ที่ดินในบริเวณการปฏิรูปนี้จะถูกใช้สำหรับกิจกรรมเกษตรกรรมเท่านั้น และไม่สามารถนำมาใช้ประโยชน์ในด้านอื่นๆได้”
ที่ดิน ส.ป.ก. ซื้อ ขาย ได้หรือไม่
ตามพระราชบัญญัติการปฏิรูปที่ดิน พ.ศ. 2518 (พ.ศ. 2518) มาตรา 39 กำหนดให้ที่ดินที่ได้มาโดยการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรมไม่สามารถซื้อหรือขายได้ สามารถโอนหรือแบ่งย่อยได้ภายใต้พฤติการณ์เฉพาะเท่านั้น เช่น มรดก โอนไปยังสถาบันเกษตรกรรม หรือสำนักงานปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (สปก.) เพื่อวัตถุประสงค์ในการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม การทำธุรกรรมดังกล่าวจะต้องเป็นไปตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขที่กำหนดในกฎกระทรวง
คุณสมบัติผู้มีสิทธิผู้ที่ได้รับการจัดที่ดิน ส.ป.ก.
- มีสัญชาติไทย
- บรรลุนิติภาวะ หรือเป็นหัวหน้าครอบครัว
- ประพฤติดี ซื่อสัตย์สุจริต
- ร่างกายสมบูรณ์ ขยันขันแข็ง
- ไม่มีที่ดินหรือมีที่ดินเพียงเล็กน้อย ไม่เพียงพอ
- ไม่เป็นคนวิกลจริต หรือจิตฟั่นเฟือน
- ยินยอมปฏิบัติตามระเบียบของ ส.ป.ก.
ผู้มีสิทธิได้รับการจัดที่ดิน ส.ป.ก.
ที่ดิน ส.ป.ก. ไม่สามารถซื้อขายได้มีสิทธิ์เพียงทำสิทธิประโยชน์ในที่ดินเท่านั้น ซึ่งผู้ที่มีสิทธิได้รับการจัดที่ดิน ส.ป.ก. มีดังนี้
เกษตรกร
ผู้ประสงค์จะประกอบอาชีพเกษตรกรรมเป็นหลัก
- ผู้ยากจน มีรายได้ต่ำกว่า 30,000 บาท/คน/ปี
- จบการศึกษาทางเกษตรกรรม ไม่ต่ำกว่าระดับประกาศนียบัตรวิชาชีพหรือเทียบเท่า
- เป็นบุตรโดยชอบด้วยกฎหมายของผู้ประกอบอาชีพเกษตรกรรม
สถาบันเกษตรกร
- กลุ่มเกษตรกร
- สหกรณ์การเกษตร
- ชุมชนสหกรณ์การเกษตรตามกฎหมายว่าด้วยสหกรณ์
สามารถขอที่ดิน ส.ป.ก. ได้เท่าไหร่
หากคุณเป็นเกษตรและอยากจะขอทำประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก. คุณต้องดำเนินการส่งเรื่องขอที่ดิน ส.ป.ก. ก่อน ซึ่งคุณสามารถขอได้ตามรายละเอียดดังนี้
- เกษตรกรและบุคคลในครอบครัวเดียวกันสามารถครอบครองที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้ไม่เกิน 50 ไร่
- เกษตรกรและบุคคลในครอบครัวเดียวกันได้รับอนุญาตให้ครอบครองที่ดินเพื่อเกษตรกรรมได้ไม่เกิน 100 ไร่ เพื่อการเลี้ยงสัตว์ใหญ่โดยเฉพาะ ทั้งนี้ ตามประกาศของรัฐมนตรีว่าการกระทรวงเกษตรและสหกรณ์
- สถาบันเกษตรกรอาจได้รับที่ดินในจำนวนที่เหมาะสมตามที่คณะกรรมการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (คปค.) กำหนด
- กรณีที่ดินราชพัสดุหากมีเกษตรกรถือครองเกินกว่าจำนวนที่กำหนดก่อนประกาศใช้บังคับตาม พ.ร.บ. พ.ศ. 2524 สามารถถือครองที่ดินได้สูงสุดไม่เกิน 100 ไร่ โดยจำนวนการถือครองที่ดินรวมกันของเกษตรกรดังกล่าวไม่เกินเกณฑ์ดังกล่าว
การออกหนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก.
สำหรับการออกหนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก. นั้นมีทั้งหมด 2 กรณี คือกรณีของที่ดินที่ได้รับเป็นประเภทที่ดินของรัฐและเอกชน โดยมีข้อแตกต่างกัน ดังนี้
- ประเภทที่ดินของรัฐ ส.ป.ก.จะออกหนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน (ส.ป.ก. 4-01 ข) ให้กับเกษตรกร (ระเบียบ คปก. ว่าด้วย การออก แก้ไขเพิ่มเติม เพิกถอน และออกใบแทนหนังสืออนุญาตให้เข้าทำประโยชน์ในที่ดินในเขตปฏิรูปที่ดิน พ.ศ. 2540)
- ประเภทที่เอกชน ที่ดิน ส.ป.ก.ได้มาโดยการจัดซื้อหรือเวนคืน ส.ป.ก. จะจัดทำสัญญาเช่าที่ดิน (ส.ป.ก. 4-14 ก) หรือสัญญาเช่าซื้อที่ดิน (ส.ป.ก. 4-18 ข) กับเกษตรกร
ประโยชน์กับที่ดิน ส.ป.ก.ที่สามารถทำได้
สิทธิประโยชน์ในที่ดิน ส.ป.ก. ที่เกษตรกรสามารถทำได้และสิ่งที่ไม่ควรทำในที่ดิน ส.ป.ก. มีทั้งหหมดดังนี้
- ผู้รับที่ดินต้องใช้ประโยชน์เอง และไม่ควรทำหนังสือ สัญญาซื้อขายที่ดิน เช่า หรือให้เช่าช่วงแก่ผู้อื่น
- อนุญาตให้ก่อสร้างบ่อได้ แต่ต้องไม่เกินร้อยละ 5 ของพื้นที่ดินทั้งหมดที่ได้รับอนุญาตจากสำนักงานการปฏิรูปที่ดินเพื่อเกษตรกรรม (ส.ป.ก.) ดินที่ขุดในระหว่างขั้นตอนนี้จะต้องไม่ถูกนำออกจากแปลง
- ผู้รับมอบจะต้องดูแลรักษาหลักเขตให้ถูกต้องมิให้เกิดความเสียหายหรือเคลื่อนย้าย
- สภาพของที่ดินต้องไม่เปลี่ยนแปลงไปในทางที่ไม่เหมาะสมแก่การทำเกษตรกรรม
- อาจอนุญาตให้ก่อสร้างสิ่งก่อสร้างที่เหมาะสม เช่น บ้านหรืออาคารได้
- ผู้รับบริการต้องเต็มใจทำสัญญากับ ส.ป.ก. และปฏิบัติตามข้อกำหนดและเงื่อนไขที่ระบุไว้ในสัญญา
- อาคารและสิ่งแวดล้อมบนที่ดินไม่ควรได้รับความเสียหายหรือเป็นอันตรายใดๆ
ที่ดิน ส.ป.ก. สามารถโอนให้กับใครได้บ้าง
แม้ว่าสิทธิครอบครองที่ดินส.ป.ก.จะมีข้อจำกัดมากกว่าโฉนดที่ดินประเภทอื่น เช่น การที่มีสถาบันการเงินหลายแห่งที่ไม่รับ ส.ป.ก. เป็นหลักประกันในการกู้สินเชื่อโฉนดที่ดิน แต่ที่ดินส.ป.ก.ก็สามารถโอนให้กับญาติได้
- สามี-ภรรยา
- บิดา-มารดาของเกษตรกร
- บุตร
- พี่น้องร่วมบิดา-มารดาเดียวกันของเกษตรกร
- พี่น้องร่วมบิดาหรือร่วมมารดาเดียวกันของเกษตรกร
- หลานของเกษตรกร
สรุป - ที่ดิน ส.ป.ก.
ส.ป.ก. เป็นโครงการปฏิรูปที่ดินครั้งสำคัญที่ดำเนินการในประเทศไทยเพื่อแก้ไขปัญหาการไร้ที่ดินทำกินและความยากจนในชนบท โดยมีเป้าหมายเพื่อแจกจ่ายที่ดินของรัฐให้แก่เกษตรกรที่ไม่มีที่ดินทำกินและครอบครัวของพวกเขา และให้สิทธิ์เข้าถึงทรัพยากรทางการเกษตรเพื่อความเป็นอยู่ที่ดีขึ้น ผู้รับต้องลงมือเพาะปลูกและจัดการที่ดินด้วยตนเอง และห้ามมิให้ขาย เช่า หรือโอนที่ดินให้กับบุคคลภายนอก
